Διακόπτουμε για διαφημίσεις

Νερό - δηλητήριο από τον Ασωπό

Στα Οινόφυτα οι θάνατοι από καρκίνο από το 6% εκτοξεύθηκαν στο 32%

Εδώ και τρεις δεκαετίες οι κάτοικοι των Οινοφύτων πίνουν νερό με χρώμιο,γιατί αυτό τρέχει από τις βρύσες τους. Το αποτέλεσμα είναι οι θάνατοι από καρκίνο να έχουν εκτοξευθεί από 6% σε 32% επί του συνόλου τεθνεώτων μέσα σε 18 χρόνια. Ολοι γνωρίζουν τον ένοχο, αλλά ο νόμος της σιωπής στην περιοχή είναι πανίσχυρος. Ετσι, οι εκατοντάδες βιομηχανίες της ευρύτερης περιοχής συνεχίζουν ανενόχλητες να απορρίπτουν ανεπεξέργαστα τα απόβλητά τους στον Ασωπό ποταμό, κυριολεκτικά δηλητηριάζοντας τον υδροφόρο ορίζοντα. Ελάχιστοι έλεγχοι διεξάγονται, ακόμα λιγότερα πρόστιμα επιβάλλονται - είναι νωπές οι εντυπώσεις από τις χαμηλές ποινές στην πρόσφατη «δίκη του Ασωπού»

Θανατηφόρα τα νερά του Ασωπού

Τετραπλασιάστηκαν τα θύματα από καρκίνο στα Οινόφυτα εξ αιτίας της μόλυνσης με τα βαρέα τοξικά των βιομηχανιών

Της Λινας Γιανναρου

«Μην το ψάχνεις, oμερτά. Εδώ κλείνουν στόματα, δεν είναι παίξε-γέλασε». Πράγματι, ο κώδικας σιωπής στα Οινόφυτα είναι τόσο ισχυρός που έχει καταφέρει να καλύψει ένα άνευ προηγουμένου σκάνδαλο, που αφορά στην επιβάρυνση του οικοσυστήματος και της υγείας των κατοίκων της περιοχής από την εδώ και 30 χρόνια απόρριψη ανεπεξέργαστων βιομηχανικών αποβλήτων στον πολύπαθο Ασωπό ποταμό. Λίγες ημέρες μετά την απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θήβας να επιβάλει σε έξι υπευθύνους βιομηχανιών που βρέθηκαν ένοχοι για «σοβαρή επιβάρυνση του περιβάλλοντος» την ποινή των... 3-5.000 ευρώ (απόφαση που σχολιάστηκε με απορία και πικρία από όλους τους ευαισθητοποιημένους και παθόντες κατοίκους των περιοχών του Ασωπού), η «Κ» βρέθηκε στην «πίσω αυλή» των εργοστασίων των Οινοφύτων και διαπίστωσε ότι το έγκλημα συνεχίζεται...

Στην πάλαι ποτέ εύφορη πεδιάδα των Οινοφύτων σήμερα καλλιεργείται κατά 90% με... καρότο. Είναι το μόνο που μπορεί να «αντέξει» τη χημική επιβάρυνση του εδάφους και του νερού. Αντίστοιχα, ενώ ο ποταμός Ασωπός, στο τμήμα πριν από τη βιομηχανική περιοχή φιλοξενεί στις όχθες του οργιώδη βλάστηση και σημαντική πανίδα, αυτή σταδιακά εξαφανίζεται στα Οινόφυτα. Το μόνο που επιζεί είναι οι καλαμιώνες, αρκετά ανθεκτικοί στη ρύπανση από τα απόβλητα.

Κανείς όμως δεν φαίνεται να παρατηρεί τη συνολική εικόνα. Αναμενόμενο. Στα Οινόφυτα βρίσκονται εγκατεστημένες οι μεγαλύτερες βιομηχανίες της χώρας (1.080 είναι εγγεγραμμένες στα μητρώα της Πυροσβεστικής), έχοντας βρει πρόσφορο έδαφος λόγω της απουσίας χωροταξικού σχεδιασμού (η μεγαλύτερη βιομηχανική περιοχή δεν είναι χαρακτηρισμένη «βιομηχανική ζώνη»). Εξαιτίας του «διάτρητου» θεσμικού πλαισίου και, κυρίως, επειδή οι αρμόδιες αρχές κάνουν τα στραβά μάτια, έως σήμερα, η συντριπτική πλειονότητα των μονάδων απορρίπτουν ανεπεξέργαστα τα απόβλητά τους στον Ασωπό ποταμό επιβαρύνοντας τον υδροφόρο ορίζοντα, δηλαδή το νερό από το οποίο υδρεύεται ο Δήμος Οινοφύτων.

Νιτρικά και χρώμιο

Ωστόσο, ενώ πρόκειται για -έστω και άτυπη- βιομηχανική περιοχή, το νερό που αντλείται από τα αντλιοστάσια του Δήμου (βρίσκονται στις όχθες του Ασωπού) προκειμένου να διοχετευθεί στο δίκτυο ύδρευσης των Οινοφύτων, δεν υποβάλλεται σε έλεγχο για βαρέα μέταλλα, παρά μόνο σε μικροβιολογικό έλεγχο. Μόνο μετά την επιμονή ιδιωτών, απλών κατοίκων των Οινοφύτων, έγινε ο πρώτος έγκυρος χημικός έλεγχος του πόσιμου νερού της περιοχής, που αποκάλυψε το μέγεθος της ρύπανσης. Ηταν το 2004. Εκτοτε, οι μετρήσεις επαναλαμβάνονται σε ετήσια βάση με ευθύνη του Δήμου και εμφανίζουν τα ίδια -άκρως ανησυχητικά- αποτελέσματα: το νερό που πίνουν οι περίπου 30.000 μόνιμοι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής των Οινοφύτων (οι οποίοι ξεπερνούν τους 100.000 το καλοκαίρι) και το νερό που χρησιμοποιούν οι βιομηχανίες τροφίμων για την παραγωγή των προϊόντων τους είναι επιβαρυμένο, μεταξύ άλλων, με νιτρικά και εξασθενές χρώμιο πάνω από τα όρια ασφαλείας. Οπως αναφέρει το έγγραφο του Γενικού Χημείου του Κράτους που συνοδεύει τις τελευταίες χημικές και μικροβιολογικές εξετάσεις δειγμάτων νερού από τα Οινόφυτα (Απρίλιος 2007), «οι υδρευτικές γεωτρήσεις των Οινοφύτων (αντλιοστάσια 2 και 3) εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών ιόντων και χρωμίου».

Σημειώνεται ότι το εξασθενές χρώμιο είναι τοξικό, ανήκει στις καρκινογόνες ουσίες και -το κυριότερο- είναι βιοσυσσωρεύσιμο. Δεν αποβάλλεται δηλαδή από τον οργανισμό -αντίθετα η κάθε «δόση» προστίθεται στην προηγούμενη. Επί της ουσίας, δεν υπάρχει όριο «ασφαλείας».

Εως σήμερα, ωστόσο, δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο για την προστασία των πολιτών, ενώ ελάχιστοι είναι οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται και ακόμα λιγότερα τα πρόστιμα που επιβάλλονται στις ρυπαίνουσες βιομηχανίες - άλλωστε κι αυτά σπάνια καταβάλλονται. Το κράτος εν κράτει των Οινοφύτων περιφρουρεί πολύ αποτελεσματικά το «δικαίωμα» στη μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής. Η επεξεργασία των αποβλήτων κοστίζει. Ακόμα και η λειτουργία των βιολογικών καθαρισμών για τους οποίους οι επιχειρήσεις έχουν επιδοτηθεί σημαίνει χρήματα.

«Μα εγώ τους θάβω...»

Το έγκλημα ωστόσο είναι οφθαλμοφανές. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι βιομήχανοι είναι υποχρεωμένοι να επεξεργάζονται τα λύματά τους πριν τα απορρίψουν οπουδήποτε. Μεταξύ των προϋποθέσεων είναι όταν τα απόβλητα «φεύγουν» από τη μονάδα να είναι άχρωμα. Οπως φαίνεται και στις φωτογραφίες που παρουσιάζει η «Κ», δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός ή εξοπλισμένος με τελευταίας τεχνολογίας όργανα για να διαπιστώσει ότι -τουλάχιστον- αυτό δεν τηρείται.

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την υγεία των κατοίκων των Οινοφύτων που, επί δεκαετίες, πίνουν, μαγειρεύουν, ποτίζουν τις καλλιέργειές τους με αυτό το νερό; Κανείς επίσιμος φορέας δεν έχει ασχοληθεί να το διερευνήσει. Τα αποτελέσματα ωστόσο της προσωπικής έρευνας ενός ιδιώτη, του πατέρα Γιάννη Οικονομίδη, του νέου και δραστήριου κληρικού της περιοχής, προκαλούν σοκ. Με αφετηρία τα αρχεία ταφής των Οινοφύτων, αναζήτησε τα πιστοποιητικά θανάτου και βρήκε ότι στα Οινόφυτα ο καρκίνος ως αιτία θανάτου εκτοξεύθηκε από 6% το 1989 στο 32% σήμερα. Βρήκε μάλιστα ότι οι περισσότεροι καρκίνοι που σκότωναν τον πληθυσμό έχουν άμεση σχέση με την πρόσληψη τοξικών ουσιών: ουροδόχος κύστη, νεφρά, θυρεοειδής. Φυσικά, έχει ενημερώσει τις αρμόδιες αρχές - ήτοι τη Νομαρχία Βοιωτίας. Κάθε εβδομάδα, εξάλλου, καταθέτει στη νομαρχία και μία επώνυμη καταγγελία σχετική με την απόρριψη αποβλήτων στον Ασωπό. Πάντα αναφέρει συγκεκριμένο τόπο και χρόνο της παρανομίας. Οχι μόνο δεν έχει έρθει ποτέ κάποιος να τις ελέγξει, αλλά οι καταγγελίες του δεν πρωτοκολλούνται καν. «Και τι σας νοιάζει εσάς;» ήταν η απάντηση μιας υπαλλήλου μετά τις συνεχείς οχλήσεις του. «Μα, εγώ τους θάβω!», απάντησε...

400.000 φορές περισσότερο χρώμιο στο ποτάμι

Δεν είναι ότι οι αρμόδιες αρχές δεν γνώριζαν το πρόβλημα. Από το 1995 έως το 2000 γίνονταν μετρήσεις στα νερά του Ασωπού στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος για τα επιφανειακά νερά. Τα αποτελέσματα όμως δεν ανακοινώθηκαν ποτέ στους Ευρωπαίους. Κανείς δεν είχε τολμήσει να δείξει επίπεδα χρωμίου 4.000 ppm ανά λίτρο με όριο το 0,01 ppm. Το μεγαλύτερο ποσοστό της τοξικής ουσίας κατέληγε στον υδροφόρο ορίζοντα. Ο Ασωπός στο «καθαρό» του σημείο κατεβάζει 100 κυβικά μέτρα νερό την ώρα. Στο σημείο όπου βρίσκονται οι περισσότερες βιομηχανίες ο όγκος νερού φθάνει τα 1.800 κ.μ./ώρα εξαιτίας της προσθήκης των αποβλήτων. Στη θάλασσα όμως (Χαλκούτσι, Ωρωπός) εκβάλλονται μόλις 500 κ.μ. Τα υπόλοιπα έχουν καταλήξει στα υπόγεια ύδατα, λόγω της ιδιαιτερότητας του εδάφους.

Την ίδια ώρα, οι βιομηχανίες συνεχίζουν ανενόχλητες το έργο τους. Η απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θήβας δεν είχε κανένα πρακτικό αντίκρισμα. Αφενός μεν διότι με τις «ελαφρές» αυτές ποινές... συμφέρει να ρυπαίνουν και αφετέρου διότι η απόφαση αφορά «στιγμιαίο» και όχι «συνεχές» έγκλημα. Οι έξι βιομήχανοι κρίθηκαν ένοχοι επειδή τη στιγμή που ελέγχθησαν, τα απόβλητά τους δεν ήταν «καθαρά».

Πηχτό μαύρο υγρό

Κι ας «βγάζουν» μάτι οι παρανομίες σε όποιον κάνει μια απλή βόλτα κατά μήκος του Ασωπού. Μόνο εμείς είδαμε την «μπούκα» (σωλήνα) μιας βιομηχανίας να βγάζει ένα πηχτό μαύρο υγρό και μια άλλη να χύνει στο ποτάμι έναν μοβ πολτό που έζεχνε. Οχι ότι οι υπόλοιπες έβγαζαν καθαρό νερό – απλώς ήταν επιμελώς κρυμμένες σε αθέατα σημεία. Αλλωστε, η εικόνα του ποταμού μιλάει από μόνη της. Αναλόγως με τη βιομηχανία που βρίσκεται κοντά, το χρώμα του νερού αλλάζει – σε σημεία μάλιστα σχεδόν κοχλάζει.

Αυτό όμως που για τον απλό πολίτη είναι αυταπόδεικτο, για τους αρμοδίους είναι μόνο μια εικασία. «Φέρτε μας αποδείξεις», είναι η μόνιμη επωδός τους στις καταγγελίες των κατοίκων. «Εμείς πρέπει να κάνουμε αναλύσεις, εμείς να κυνηγούμε τις μπούκες ανάμεσα στα καλάμια, εμείς να τα βάζουμε με τα μεγαθήρια και τους δικηγόρους τους», λένε στην «Κ». Σύμφωνα με μαρτυρίες, ακόμα και όταν μέλη των λεγόμενων «ράμπο του περιβάλλοντος» (Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος) έφθασαν στα Οινόφυτα για να ελέγξουν την κατάσταση, αρνήθηκαν να προσεγγίσουν δύσβατα σημεία της κοίτης του Ασωπού για να διαπιστώσουν τη ρύπανση. «Πού να πάμε με τα τακούνια... Αλλη φορά», είπαν.

Αχρηστοι βιολογικοί καθαρισμοί

Το εξασθενές χρώμιο που ανιχνεύεται στα νερά προέρχεται κυρίως από τα απόβλητα των βιομηχανιών που κάνουν επεξεργασία μετάλλων (βαφεία, φινιριστήρια, γαλβανιστήρια – είναι γνωστό ότι στις όχθες του Ασωπού αναπτύσσεται όλη η μεταλλοβιομηχανία της Ελλάδας). Οπως εξηγεί στην «Κ» ο χημικός μηχανικός και πρόεδρος του Ινστιτούτου Τοπικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Θανάσης Παντελόγλου, επειδή κατά την επεξεργασία του το αλουμίνιο οξειδώνεται, χρειάζεται «χρωμάτωση». Του κάνουν λοιπόν μια σειρά από «μπάνια» σε χρωμικό οξύ (εξασθενές χρώμιο). Μεταξύ των «μπάνιων», ωστόσο, το αλουμίνιο ξεπλένεται.

Το νερό που χρησιμοποιείται για τα ξεπλύματα, μαζί με το χρώμιο, καταλήγει βέβαια στα απόβλητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο οι βιομηχανίες των οποίων οι 13 υπεύθυνοι κάθισαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου πριν από λίγες ημέρες –οι περισσότερες εκ των οποίων χρησιμοποιούν την παραπάνω διαδικασία– καταναλώνουν συνολικά 7.500 κυβικά μέτρα νερού την ημέρα. (Ο βιολογικός καθαρισμός που τροφοδοτεί τους οικισμούς Οινοφύτων και Σχηματαρίου παράγει 2.500 κυβικά μέτρα την ημέρα.)

Η «χρωμάτωση» καταρρίπτει αυτόματα και τον ισχυρισμό των κατηγορουμένων ότι λειτουργούν τους βιολογικούς τους καθαρισμούς. «Αν τα νερά από αυτά τα “ξεπλύματα” τα ρίξεις μαζί με τα άλλα απόβλητα, ουσιαστικά ακυρώνεις τη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού, γιατί είναι τόσο τοξικά που σκοτώνουν τους μικροοργανισμούς που χρησιμοποιεί ο βιολογικός για τον καθαρισμό του νερού», λέει ο κ. Παντελόγλου. «Ακόμα δηλαδή και οι ελάχιστοι που τους λειτουργούν, δεν έχει καμία απολύτως σημασία». Σύμφωνα με τον ίδιο, τα τοξικά απόβλητα είναι απαραίτητο να υποβάλλονται σε προεπεξεργασία πριν πάνε στον βιολογικό καθαρισμό. «Η διαδικασία της προεπεξεργασίας έχει ως εξής: προσθήκη θειικού οξέος και έπειτα μεταθειώδους νατρίου προκειμένου να μετατραπεί το εξασθενές χρώμιο σε τρισθενές χρώμιο. Μετά ρίχνεις σβησμένο ασβέστη που το μετατρέπει σε υδροξείδιο του χρωμίου. Μετά το στέλνεις στον βιολογικό. Η διαδικασία αυτή κοστίζει 1,5 δολάριο το κυβικό μέτρο. Ε, για 1,5 δολάριο σκοτώνουν τον κόσμο».

links: 1, 2, 3.

:'(